नेपाल आगामी फागुन २१ गते निर्वाचनको तयारीमा छ। देशको राजनीतिक इतिहासले बारम्बार देखाएको छ कि अस्थिरता र संक्रमणकालीन अवस्थामा चुनावले मात्र सरकार निर्धारण गर्दैन, बरु लोकतन्त्र, प्रशासन र नागरिक सहभागिताको स्तर पनि मापन गर्ने अवसर प्रदान गर्छ। वर्तमान समयमा अन्तरिम सरकारले आफ्नो प्रशासनिक जिम्मेवारी र निर्वाचनको तयारीबीच सन्तुलन कायम गर्नु अत्यन्त चुनौतीपूर्ण भएको छ। निर्वाचनको तयारीमा मतदाता सूची अद्यावधिक, मतदान केन्द्रको व्यवस्थापन, सुरक्षा र निर्वाचन सामग्रीको वितरण सुनिश्चित गर्नु अनिवार्य छ। प्रशासनिक ढिलाइ, संसाधन अभाव वा राजनीतिक दबाबले निर्वाचन प्रक्रिया प्रभावित भएमा मतदाता असन्तुष्टि र सामाजिक अस्थिरता बढ्ने जोखिम रहन्छ।
अन्तरिम सरकारको सबैभन्दा ठूलो चुनौती भनेको निर्वाचनको निष्पक्षता कायम गर्नु हो। राजनीतिक दलहरू, स्थानीय गुट, संघ संस्था र आर्थिक प्रभावशाली व्यक्तिहरू विभिन्न माध्यमबाट दबाब दिने प्रयास गर्न सक्छन् । यस्तो दबाब प्रशासनिक प्रणालीमा असर पुर्याउने मात्र होइन, मतदाता विश्वास घटाउने सम्भावनासमेत राख्छ। निर्वाचनको समयमा सुरक्षा व्यवस्थापन अर्को संवेदनशील पक्ष हो। मतदान केन्द्रमा हिंसा, धम्की वा द्वन्द्वले मतदान प्रक्रियामा बाधा पुर्याउन सक्छ। यसैले पुलिस, सेना र स्थानीय प्रशासनसँग समन्वय गरी विस्तृत सुरक्षा योजना तयार गर्नु आवश्यक हुन्छ।
जनतामा मतदानप्रति जागरूकता बढाउनु अर्को महत्वपूर्ण पक्ष हो। कम जानकारी, अफवाह र भ्रमले मतदाता असहज महसुस गर्न सक्छ। त्यसैले अन्तरिम सरकारले सामुदायिक छलफल, जागरूकता अभियान, रेडियो, टेलिभिजन र सामाजिक सञ्जालमार्फत जनतालाई मतदानमा भाग लिन प्रेरित गर्न आवश्यक छ। यसले निर्वाचनको परिणामलाई विश्वासिलो बनाउँछ र लोकतन्त्रमा जनताको विश्वास कायम राख्न मद्दत गर्दछ ।
यस निर्वाचनमा युवा वर्गको भूमिका अत्यन्त महत्वको छ। युवाले मतदान गर्ने मात्र नभई परिवार, साथी र समुदायलाई पनि मतदानमा सहभागी गराउन सक्छन्। युवा वर्गले सामाजिक सञ्जाल, विद्यार्थी संगठन र स्थानीय संघसंस्थामार्फत मतदाता जागरूकता अभियान सञ्चालन गर्न सक्छ। यसले मात्र मतदान दर बढाउँदैन, बरु युवा वर्गको राजनीतिक समझ, सहभागिता र जिम्मेवारी प्रदर्शन गर्ने अवसर पनि प्रदान गर्दछ ।
युवाको सहभागिता केवल मतदानमा सीमित छैन। उनीहरूले स्थानीय समस्या, रोजगारी, शिक्षा, स्वास्थ्य, पूर्वाधार र वातावरण संरक्षण जस्ता मुद्दामा सक्रिय भूमिका खेल्न सक्छन्। यदि युवाले आफ्नै आवाज उठाएर राजनीतिक दल र प्रशासनमा सकारात्मक दबाब सिर्जना गरे भने निर्वाचन प्रक्रिया पारदर्शी र जिम्मेवार बन्न मद्दत पुग्छ। युवा वर्गले मतदान प्रक्रियामा अनुशासन कायम गर्ने, अफवाह फैलिन नदिने र निर्वाचनको परिणामप्रति सम्मान देखाउने माध्यमबाट लोकतन्त्रको आधार मजबूत गर्न सक्दछ ।
राजनीतिक दलहरू आगामी निर्वाचनमा आफ्नो शक्ति प्रदर्शन गर्ने र मतदाता आकर्षित गर्ने रणनीतिमा केन्द्रित छन्। दलहरूले गठबन्धन र तालमेलको माध्यमबाट मत विभाजन घटाउने प्रयास गरिरहेका छन्। ग्रामीण क्षेत्र, महिला, युवा र पिछडिएका समुदायसम्म आफ्नो नीति र विकास योजना पुर्याउन प्रचार-प्रसार अभियान सञ्चालन भइरहेको छ। रोजगार, शिक्षा, स्वास्थ्य र पूर्वाधारमा केन्द्रित नीति र योजना प्रस्तुत गर्ने क्रममा दलहरूले आचार संहिता पालनमा ध्यान दिनुपर्नेछ। आचार संहिता पालन नगरेमा निर्वाचनमा अनियमितता र सामाजिक अस्थिरता बढ्ने सम्भावना रहन्छ ।
निर्वाचनले केवल सरकार चयन मात्र होइन, देशको नीति र लोकतन्त्रको मजबुती निर्धारण गर्ने अवसर पनि प्रदान गर्दछ। यदि अन्तरिम सरकार, राजनीतिक दल र युवा वर्गले जिम्मेवारीपूर्वक काम गरे भने लोकतन्त्र बलियो हुने, शासन प्रणाली पारदर्शी बन्ने र सामाजिक स्थायित्व कायम हुने सम्भावना धेरै छ। युवा वर्गको सक्रिय सहभागिता, जनसचेतना, मतदानमा अनुशासन र सकारात्मक दबाबले नेपालको लोकतान्त्रिक प्रणाली बलियो बनाउने महत्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछ ।
नेपालमा अन्तरिम सरकारले निर्वाचन तयारी गर्दा विशेष ध्यान दिने पक्ष भनेको मतदाता सूची अद्यावधिक, मतदान केन्द्रको पहुँच, मतदानको सुरक्षित वातावरण, चुनावी सामग्रीको समयमै वितरण हो। यसमा कुनै ढिलाइ वा असफलता भएमा मतदाता असन्तुष्टि बढ्ने, स्थानीय गुट र दलहरूबीच द्वन्द्व उत्पन्न हुने र निर्वाचनमा विश्वास घट्ने खतरा हुन्छ। यसैले प्रशासनले सबै पक्षसँग समन्वय गरी निष्पक्ष, पारदर्शी र सुरक्षित निर्वाचन सुनिश्चित गर्नुपर्नेछ ।
फागुन २१ को निर्वाचनले देशको राजनीतिक दिशा स्पष्ट गर्नेछ। यो चुनावको परिणामले सरकारको नेतृत्व मात्र होइन, विकास नीति, रोजगार सिर्जना, शिक्षा र स्वास्थ्य सेवामा सुधारको दिशा पनि निर्धारण गर्नेछ। चुनावको समयमा राजनीतिक दलले मतदाता माझ आफ्नो सन्देश पुर्याउन विज्ञापन, प्रचार-प्रसार र स्थानीय बैठकमार्फत जनतालाई जानकारी दिनेछन्। यसले मतदाता आकर्षित गर्ने मात्र होइन, दलको विश्वसनीयता र जनसमर्थनमा पनि वृद्धि गर्नेछ ।
युवा वर्गको भूमिका यसमा निर्णायक छ। उनीहरूले मतदानमा मात्र सीमित रहनु हुँदैन, स्थानीय समस्या उठाउने, राजनीतिक संवादमा सहभागी हुने र लोकतन्त्रको संरक्षण गर्ने जिम्मेवारी पनि लिनुपर्छ। युवाले मतदानमा सहभागिता जनाएर मात्र होइन, समाजमा सकारात्मक दबाब सिर्जना गरेर प्रशासन र राजनीतिक दलहरूलाई उत्तरदायी बनाउने अवसर पाउँछन्। यदि युवाले आफ्नो भूमिका जिम्मेवारीपूर्वक निभाए भने लोकतन्त्र बलियो बन्ने, प्रशासन पारदर्शी हुने र राजनीतिक स्थायित्व कायम हुने सम्भावना धेरै हुन्छ ।
राजनीतिक दलहरूको दृष्टिले आगामी चुनावले नयाँ अवसर र चुनौती दुवै प्रस्तुत गरेको छ। दलहरूले गठबन्धन गरेर मत विभाजन कम गर्ने, प्रचार अभियान सञ्चालन गर्ने, नीति प्रस्तुति गर्ने र आचार संहिता पालन गर्ने रणनीति बनाएका छन्। दलहरूको तयारीले निर्वाचन निष्पक्ष र प्रभावकारी बनाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछ। राजनीतिक दलले युवा वर्गसँग संवाद बढाएर उनीहरूको आवाज र मागलाई नीति निर्माणमा समावेश गर्न सक्नु लोकतान्त्रिक प्रक्रिया बलियो बनाउन सहयोग पुर्याउनेछ ।
निर्वाचनको समयमा सुरक्षा व्यवस्थापन, प्रशासनिक निगरानी र राजनीतिक दलहरूको आचार संहिता पालन अत्यन्त आवश्यक हुन्छ। यदि यी पक्षमा कमी आयो भने मतदाता असन्तुष्टि, हिंसा र सामाजिक अस्थिरता बढ्ने सम्भावना रहन्छ। यसैले प्रशासन र राजनीतिक दलहरूले उत्तरदायी र जिम्मेवार भूमिका निर्वाह गर्न आवश्यक छ ।
नेपालको आगामी फागुन २१ को निर्वाचनले देशको राजनीतिक स्थायित्व, लोकतन्त्रको मजबुती र युवाको सहभागिता मापन गर्ने अवसर प्रदान गर्नेछ। यदि अन्तरिम सरकार, राजनीतिक दल र युवा वर्गले जिम्मेवारीपूर्वक काम गरे भने नेपालमा स्थिर, पारदर्शी र उत्तरदायी शासन प्रणाली निर्माण हुने सम्भावना धेरै छ। निर्वाचनले केवल सरकारको नेतृत्व निर्धारण मात्र नगरी देशको नीति, विकास र लोकतन्त्रको भविष्य पनि तय गर्नेछ ।
